Ş E H R İ R U Z G A R - ÇANAKKALE KARA SAVAŞI

Çanakkale kara savaşları,TÜRKİYE CUMHURİYETİ'nin
ön sözüdür ve kanla yazılmıştır.Kurtuluş savaşında
verdiğimiz zaiyatın tam on katı kaybımız vardır.

Kara savaşları ortalama sekizbuçuk ay
sürmüştür. bu süreyi güne çevirdiğimizde karşımıza
ortalama 250 gün çıkacaktır.Kara savaşlarında
kayıplarımızın 250.000 olduğunu düşünürsek bizim
bu günlerde özgürce yaşamamız için hergün 1000
mehmetin toprağa düştüğünü görmekteyiz.Şimdi bir
düşünün bugün 1000 kişi ,yarın 1000 kişi öbürgün
1000 kişi savaş boyunca hergün 1000 kişi Mehmet Akif
Ersoy şöyle demişti BİR HİLAL UĞRUNA YARAP NE
GÜNEŞLER BATIYOR..Gelibolu Yarımadasının yüz
ölçümü de ortalama 250 km karedir.Lütfen gözlerinizi
kapatıp hayal edin.Yarımadanın en güney ucu
Seddülbahir'den Trakyaya bağlanan kısmına kadar
ortalama 250.000 mt kare yani her metrekareye bir şehit
bedeni düşmektedir.Kaldı ki müttefiklerin de aşağı yukarı
aynı sayıda kayıpları vardır.buda her metre kareye 2 genç
bedenin düştüğünü bizlere göstermektedir.Ne yazıkki
savaş bu kadar geniş bir bölgede yapılmadı.Dünyanın
en dar cephesidir Çanakkale Kara Savaşları güney
cephesi yaklaşık 6 km reydi ,kuzey cephesi ise 4 km
civarıydı.Bütün vahşet işte bu daracık alanlarda
yaşanmıştı.Mehmetçikle ilgili minicik bir bigi vermek istiyorum.Savaşın ilerleyen aylarında cephede erzak
sıkıntısı başlamıştı...Mehmetçiğe;gece yarısındandan
sonra yapacağı taaruz öncesi yemek veriliyordu
mehmetler güçlü olsun süngüsünü düşmanına pek
sallasın diye ....İşte o yemek Mehmetler şanslıysa ...
o günlerin en lüks yemekleriydi ki haşlanmış buğday
gelirdi karavanayla..Mehmetler dahada şanslıysa bulgur
pilavı yerlerdi...Ama mehmetçik bu yemeklere kaşık
sallarken birkaç saat sonra öleceğini biliyordu ..Çünki
Genel taaruzlar gece yarısı yapılmaktaydı ve gece yarısı
verilen yemek taaruz hebercisiydi..Ama onlar asla geri
dönmeyi düşünmemişlerdi.Ve çoğu dönmedi...Sizin bu yazıyı özgürce okuyabilmeniz için.......
Şimdi neler olmuş bir göz atalım..........

KARAYA ASKER ÇIKARMA (25 NİSAN ÇIKARMALARI)
SEDDÜLBAHİR ÇIKARMASI
25 Nisan sabahı, İngiliz
29. Tümen’i donanmanın yoğun ateş desteğinde
Seddülbahir bölgesinde beş ayrı yere (Y: Pınariçi Koyu,
X: İkiz koyu, W: Tekke koyu, V: Ertuğrul koyu, S: Morto koyu) çıkarma yapmaya başladı. İlk hedef olarak Alçıtepe ele geçirilecek, Kilitbahir Platosu’na ilerleyerek merkez
tabyaları susturulacak, boğaz giriş bölgesi elde edilecekti.
Bu bölgeyi Yarbay Hafız Kadri komutasındaki 26. Alay’ın
Binbaşı Mahmut Sabri’nin komuta ettiği 3. Tabur’u
savunmaktaydı. Donanmanın üstün ateş desteğinde,
Seddülbahir kıyılarına çıkarma yapan İngiliz kuvvetleri,
bu kıyıları savunan kahraman Türk askerinin çok şiddetli
mukavemeti ile karşılaştılar. Takım ve manga kuvvetinde
küçük birlikler halinde tertiplenen Türk birliklerinin açtıkları ateş sonucu, binlerce İngiliz askerinin cesetleri sahilleri doldurmuştu. Ezineli Yahya Çavuş, takımıyla Ertuğrul Koyu’na River Clyde ve Albion gemilerinden çıkarma yapanlara karşı 12 saat savunmuş düşmanı perişan
etmiştir. 25 ve 26 Nisan günlerinde, kahraman Türk
askerinin bu direniş karşısında çok büyük zayiat veren
İngiliz kuvvetleri bekledikleri başarıyı elde edememiş ve
hedefleri olan Alçıtepe’yi ele geçirememişlerdi. Ancak,
donanmanın ateş desteği ve takviyeler ile kıyıda
tutunabilmişlerdir. Bu harekât esnasında 3. Tabur’un
10. Bölüğü Ertuğrul Koyu’nu, 11. Bölük Tekke Koyu’nu,
12. Bölük ise Morto Koyu’nu savunmaktaydı. Özellikle
Ertuğrul Koyu’nda düşmanın saatlerce ilerleyememesinin
sebepleri Yahya Çavuş ve orada görev alan askerlerin
üstün cesaretinin yanı sıra deniz içine açılmış lağımlar
ve çıkarma noktasının hemen ilerisindeki tel örgü hatlarıydı.
Açılan lağımlar, ağır yük taşıyan askerlerin ilerlemesine
engel olmuş ve tel örgüler de karaya çıkan askerleri
oldukları yerde sabit kalmaya mecbur itmiştir. Bu sayede
de Türk çapraz ateşi etkili faydalar göstermiştir.

Morto Koyu
(S beach) Çıkarması Üç savaş gemisinin korumasında
3 piyade bölüğü saat 07.30’ da karaya çıkmayı başardı.
Bunlar 1. taburdan oluşuyordu. Bunun karşısındaki
Türk kuvveti on katı kuvvet ve şiddetli donanma ateşi
altında ağır zayiat vererek 1,5 km. kuzeye çekildi. Bu takımın bağlı olduğu 8. bölük ile takviye edilen Türk birliği, cesaretle aptığı taarruzla biraz ilerleyen çıkarma birliklerini eski hisarlığa attı. Düşman burada savunmada kaldı.
Anadolu tarafındaki sahil bataryaları menzili yeterli
olmadığı için bu duruma karşı koyamadı. Ertuğrul Koyu
(V beach)Çıkarması Seçme bir tümen olan 29. İngiliz
Tümeninin Komutanı General Hunter Weston asıl çıkarma
yeri olarak Ertuğrul koyu ve batısındaki işaretli Tekke koyunu seçmişti. Bu nedenle bu kaya ilk adımda bir alay, 2.
kademe olarak ta yine bir alay ayırmıştı. Donanma da
öncelikle bu çıkarmayı destekleyecekti. İlk hücum
kademesindeki İrlanda taburunu taşıyan çıkarma araçları,
çıkarma araçlarının burunlarına yerleştirilen ağır makineli
tüfekler de yakın mesafeden bu cehennem ateşine
katılmışlardı. Bu ateş desteğinde ilk çıkarma araçları
kıyıya ulaşmış ve İrlandalı askerler kumsala çıkmışlardı.
Türkler düşmanı şaşırtan bir baskınla tüfeğini ateşledi.
İrlandalı erler neye uğradıklarını şaşırdılar. Kimi denize
atlıyor, kimi taşıt araçlarının içinde kendini korumaya
çalışıyordu. İngilizler River Clyde adındaki kömür gemisini
çıkarmada kullanmak üzere hazırladılar. Gemi çıkarma
sırasında kıyının az açığındaki sığlığa oturmuştu. İçinde
iki taburu aşkın İngiliz askeri vardı. Bir iskele kurularak İngiliz askerlerinin iskelelere fırlamasıyla yeni bir çatışma başladı.Üç saat süren bu çarpışma sonrası; İrlanda taburundan sağ kalan 200 asker, kıyıda üst üste dar bir toprak parçasında tutunmaya çalışıyor, River Clyde’da 2000’ e yakın asker hapis olmuş çıkamıyor. Her iki tarafta % 7’ye yakın kayıp vermiş, subayların çoğu saf dışı kalmış. Düşman donanması o gün Ertuğrul koyunda 4650 top mermisi atmış idi. Bütün bunlara rağmen Türk tarafı azimle direniyordu. İngilizler bu umulmayan direniş karşısında şaşırmış ve en büyük kuvveti ayırdıkları 2. kademe olayı çıkarmaktan vazgeçtiler. Tekke oyu (W beach) Çıkarması Tekke koyunda da Ertuğrul koyundaki çatışmaların hemen hemen aynısı yaşamakta idi. Günün ilk ışıklarında başlayan 45 dakikalık bombardımandan sonra 29. İngiliz tümeninin bir taburu, 40 kadar küçük çıkarma aracı ile kıyılara ulaşmış idi. Erler kumsala ve sığ sulara atladıklarında
aynı şeylerle karşılaşmışlardı. Kimi denize atlamış kimi
saklanmıştı. Bu şaşkınlıktan kurtulan İngiliz donanması az
önce geriye kaydırdığı ateşlerini tekrar kıyıya oturttu.
Muhripler kıyıya biraz daha sokuldular ve bir ateş silindiri ile 12. Bölüğe ölüm kusmaya başladılar. General Hunter Weston gördüklerine inanmıyordu. Asıl başarıyı bekledikleri ve kuvvetlerinin büyük bir kısmını ayırdıkları bu koyda gördükleri ile tam bir yenilgiye düşmüşlerdi. İkiz Koyu ( X beach) Çıkarması Çıkarma 06.00’da başladı. Düşman bu bölgeye 2 tabur ayırmıştı. Birinci kademedeki İngiliz Hassa Taburunun ilk erleri kıyıya ayak bastığında diğer yerlerde olduğu gibi bir ateş baskınına uğramadı. Çünkü 6. bölük buraya 9 kişilik bir manga ayırabilmişti.

Saat 7.30’ da düşmanın iki taburu da, bir kayba uğramadan kıyıya çıkmışlardı. Sabah 08.15’ de İkiz koyundaki iki taburu aşkın İngiliz Birliği kendisinin 8’de biri kuvvetindeki Türk birliklerinin taarruzu karşısında şaşırmışlardı ve ilerlemeleri durmuştu. Türk taarruzuna uğramayan diğer bölgelerdeki İngiliz kuvvetleri yakındaki Karacaoğlan tepesine doğru ilerlemeye başladılar. 9. Bölük bir tepede İngilizlere karşı bir taarruz düzenledi. Karacaoğlan tepesine tırmanan İngilizlere yapılan taarruz onları geriye attı ama sonucu değiştirmedi. 19 MAYIS HAREKÂTI 25 Nisan çıkarmalarından
sonra yapılan 26 – 27 Nisan gece taarruzlarının muharebe
alanına iştirak eden birliklerin henüz iletişim sistemini
kuramaması birlikler için sorunlar çıkarmış ve dinlenilme
noktasına gelinmiştir. Bu süre içerisinde her iki tarafta gerek Seddülbahir’de gerekse Arıburnu’nda siper tahkimatları sağlamlaştırılmaya başlanmıştır. Özellikle 1 Mayıs tarihinde Arıburnu’nda icra edilen Türk taarruzu tabur komutanlarının
birbirleri arsındaki iletişim eksikliği yüzünden başarısızlığa
uğramış ve artık siper savaşına doğru bir değişime gidilmiştir.Siper savaşı demek bir cephede boğulmanın yani tıkanmanın baş göstermesi anlamına gelmektedir. Özellikle Arıburnu’nda 25 Nisan günü düşmanı ilk karşılayan Şefik Bey komutasındaki 27. Alay birlikleri üstün fedakârlıklarla gösterdiği karşı taarruzlarla düşmanı Kanlısırt-Kırmızısırt-Bombasırtı-Cesarettepe hattına geri çekilmek zorunda bırakmıştır ve mücadelenin siper savaşına dönüşmesiyle bu hat savaş sonuna kadar çok fazla değişiklik göstermeden sabit kalmıştır. Mayıs ayı içerisinde cephe taze kuvvetlerle takviye edilmeye başlanmıştır. Bu birlikler Liman von Sanders’in ivedi harekât etmelerini isteyen emirleriyle çok
zayiatlar verince cephede mücadele gittikçe uzamaya başlar. tabi bu durumdan hoşnutsuz olanların başından Başkomutan Vekili Enver Paşa gelmektedir. Kesin sonuç alınamamasından yakınan Enver, 4 Mayıs tarihinde 5. Ordu Komutanlığı’na telgrafla şöyle yazar: “… Askeri ve siyasi sebeplerle Gelibolu Yarımadası’nda kesin sonucun bir an önce elde edilmesini olağanüstü önemde görüyorum…” Bu telgrafa rağmen cepheden olumlu sonucun çıkmaması üzerine Enver Paşa cepheyi ziyarete gelir. 11 Mayıs tarihinde Liman Paşa ile olan görüşmesi sonucu Arıburnu mıntıkasında genel bir taarruz
yapılması kararı alınır. Yapılacak olan harekâttan önceki
gün, 18 Mayıs tarihinde düşman uçakları cepheye naklolan
Türk birliklerinin kuzey bölgesine doğru kaydırıldığını fark ederek kendi komutanlarına yakın bir taarruzun beklenmekte olduğunu
ve gerekli tedbirlerin alınması gerektiğini haber ederler. O gece düşman askerleri silah başı ettirilir ve beklenen harekât için hazır bekletilirler. Düşman tarafı muharebeye 12450 askerle karşı savunma için hazır kıta beklemektedir. Türk tarafı ise bu gizliliği kalmamış olan taarruza 3,5 km’lik cephe hattında dört tümen (19. Tümen, 2. Tümen, 16. Tümen ve 5. Tümen) ile yani yaklaşık olarak 42000 piyade ile iştirak edecektir. Taktik gereği taarruz
gece baskını düşmanı gafil avlayacak şekilde tüm ön hat
birliklerinin aynı anda saldırıya geçmesiyle başlayacaktır.
Fakat gece 03.30’da başlayan taarruz beklenmedik sonuçlarla bir leke gibi Türk tarafına yapışır. Saldırıya geçen ilk hattaki taburlar karşı tarafın makineli silah atışı ile erir. Bir sonraki hatları taarruza kaldırmak için tümen bandoları çalmaya başlar ve Vatan

Marşı ile
bu hatlar saldırıya geçerler. Velâkin, düşman makineleri tam
bir kıyım yapmaktadır. Harekâtın ilke evresi yaklaşık olarak üç buçuk saat devam eder. Daha sonra ihtiyatlar ile tekrar başlatılan taarruzda yine elde edilir bir sonuç alınamayınca harekâta son verilir. Sonuç Türkler için telafisi imkânsız derecede kötüdür. Bu taarruzda Türk tarafının zayiatı 10000’i bulurken düşman tarafınınki ise 600 zayiattır. Türk tarafında 3420 şehit vermiştir ve düşman
ölü sayısı ise yalnız 168’tir. Düşman tarafı 948000 piyade
tüfeği ve makineli tüfek mermisi harcamıştır. Ara bölgede
kalan Türk şehitleri ise 5 gün sonra gömülmeye başlanacaktır. 22 Mayıs tarihinde 3. Kolordu Harekât Şube Müdürü Binbaşı Ohrili Kemal’in düşman tarafında yaptığı görüşmeler sonucu 24 Mayıs tarihi için bir ateşkes anlaşması imzalanır ve defin işleri bu tarihte gerçekleştirilir. 19 Mayıs Türk taarruzu getirdiği başarısızlığın yanında cephede de moralin çökmesine ve cephenin uzamasına neden olmuştur. KİRTE MUHAREBELERİ Birinci Kirte Muharebesi (28 Nisan 1915) Seddülbahir çıkarmalarında 29. İngiliz Tümeni çok kayıp vermiş, 3 tugay
ve 9 tabur komutanı muharebe dışı kalmıştı. 28 Nisan 1915’e kadar bu cepheye 3 Fransız piyade taburu ile top bataryası çıkarılabilmiş, bununla top mevcudu ancak yirmiyi bulabilmişti. Bu durumda 29. İngiliz Tümen komutanı takviye edildi. 28 Nisan 1915 sabahı saat 08.00’da donanmanın desteğinde İngiliz ve
Fransız birliklerinin taarruzu başladı. Öğleye kadar iyi giden
düşman ilerlemesi öğleden sonra hızını kaybetti, gün
ilerledikçe de İngiliz Karargâhı savaş üzerinde ki bütün
denetimini kaybetti. Türk direnişi ise bütün gün gittikçe daha da canlı bir hal almış ve hudut alayı süngüyle yapılan müthiş taarruz karsısında dayanamayıp kaçmaya başladı. Ön hatlarda 87. ve 88. İngiliz Tugayları, sağ kanatlarda ise
115. Fransız Alayı bulunmaktaydı. 86. Tugayı geride yedek
kuvvet olarak tutuyorlardı. Bu bölgede 25, 26 ve 27. Piyade Alaylarından oluşan 9. Tümen bulunmaktaydı. (27. Alay
Çanakkale Cephesi boyunca Arıburnu mıntıkasında görev
yapmıştır). 16 düşman taburuna karşılık 9 taburluk kuvvetimiz bulunmaktaydı. 28 Nisan sabahı düşman donanmalarının ateş desteği altında İngiliz ve Fransız birlikleri taarruza geçtiler.
Taarruz 26. Alay’ın müdahalesiyle saat 11.30’da durdu. Sol
kanatta ise 87. İngiliz Tugayı Kirte’ye bir kilometre mesafeye kadar yaklaştı. Fakat karşı taarruzda bulunan birliklerimiz bu saldırıyı durdurdu. Öğleden sonra tekrar saldırıya geçen 86 ve 88. Tugaylar 19. Türk Alayı’nın taarruzuyla geri çekilmek zorunda kaldı. Aksama doğru saat 18.00’da taarruz tamamen durdu.

Birinci Kitre
Muharebesi sona ermişti. İngiliz ve Fransızların zayiatı 3000 kişiyi bulurken Türklerin kaybı 2378 kişiydi. İkinci Kirte Muharebesi (6 – 8 Mayıs 1915) General Hamilton bu tarihe kadar gerçekleşen taarruzlarda Türklerin yorgun düştüklerini tahmin ederek takviye almalarına fırsat vermeden Kirte Köyü ve Alçıtepe’ yi zapt etmeye karar verdi. Bunun için İngiliz ve Fransız kuvvetler birliklerini takviye ederek 6 Mayıs’ta Kirte’yi almak için tekrar taarruza geçtiler. 42. Tümen’in 125. Tugayı birer Avustralya ve Yeni Zelanda Tugayı ile beş batarya daha karaya çıkarılmıştı. Düşmanın 125, 88 ve 87. Tugayları sağda Fransızların tümenleri solda ve yedekte de bir Hint tümeni yer almış bulunuyordu. Türklerin ise sağda 9. Tümen’i,
solda 7. Tümen’i ve geride de 11 ve 5. Tümenleri vardı. Türklerin 15000 kişilik kuvvetlerine karşılık düşmanın 25000 kişilik İngiliz- Fransız ortak kuvveti bulunuyordu. 7 ve 9. Tümenlerimiz birinci hatta mevzide, 15. tümen ise ihtiyattaydı. Düşman 6 Mayıs günü saat 11.30’da taarruza başladı. Düşman hiçbir yerde mevzilerimize giremedi.7 Mayıs’ta tekrarlanan taarruzda yer yer mevzilerimize girdilerse de geri püskürtüldüler. 8 Mayıs saat 10.30’daki
taarruzda ise bazı başarılar elde ettilerse de yine geri
püskürtüldüler. İkinci Kirte Muharebesi’ni izleyen 12 Mayıs
gece yarısı Muavenet-i Milliye torpidomuz Türk hatlarına devamlı olarak ağır kayıplar verdiren Goliath zırhlısına Morto Koyun’da isabet ettirdiği üç torpido ile batırdı. 42 İngiliz ve 2. Fransız Tümenlerini Seddülbahir’e çıkardı. 14 Mayıs’ta da 29. Tümen’i
karaya çıkararak büyük bir kuvvet yığdı. Çanakkale bölgesine gelmesi beklenen Alman denizaltısı U–21 25 ve 27 Mayıs’ta Gelibolu yarımadası önlerinde dolaşan Triumph ve Majestic zırhlılarını batırdı. Böylece Türk hatları biraz daha rahatlamış oldu. İkinci Kirte Muharebesi’nde üç günlük toplam kaybımız 2000 kişiye yakındı. İngiliz ve Fransız kuvvetleri ise 6500 kişi kaybetmişti. Üçüncü Kirte Muharebesi (4 – 6 Haziran 1915)
Arıburnu cephesinde Türk Kuzey Grup Komutanlığı’nın
19 Mayıs’ta başlattığı taarruz başarısızlıkla sonuçlandı.
Türk birlikleri çok ağır kayıplar verdi. Başkomutan Hamilton bu durumdan yararlanmaya ve şansını Seddülbahir cephesinde denemeye karar verdi ve Yassıtepe- Alçıtepe’yi ele geçirmek için üçüncü defa Kirte Köyü’nü ele geçirmeyi planladı. Çanakkale
Boğazı ile Kirte yolu arasında doğuda 1 ve 2. Fransız tümenleri ile İngiliz 2. Deniz Piyade Tugayı taarruz hazırlık mevzilerinde bulunuyordu. Bunların batısındaki bölgede İngiliz 8. Kolordusu’nun 42 ve 29. Tümenleri bulunuyordu.
Deniz piyade tümeni ise ihtiyattaydı. Fransız kolordusunun
mevcudu 30000, İngiliz kolordusunun ise 31000 idi. 4 Haziran saat 12.10’da savaş piyade taarruzu ile başladı. Deniz ve karadan açılan ateş sabah saat 08.00’da başlamıştı. 12. Tümen’in şiddetli mukavemeti ile Fransız kolordusunun tüm taarruzu durdurulmustu. Bugünde yapılan taarruzdan düşmanın tek kazancı 1,5 km’lik bir cephede 200–450 metre derinlikteki araziyi ele geçirebilmekti. 5 Haziran günü İngiliz ve Fransız birlikleri bulundukları siperleri
tahkim edip muharebe sahasını temizlemekle geçirdiler. Türk birlikleri ise 6 Haziran taarruzunun hazırlıkları ile meşgul oldular. 5/6 Haziran gecesi saat 03.30’da 9. Türk Tümeni taarruza başladı, bununla daha önce kaybedilmiş siperler geri kazanıldı.12. tümen
ise bu taarruzu destekleyip elinde tuttuğu siperleri korudu. Üçüncü Kirte Muharebesi sonucunda Türk kaybı 65 subay ve 4952 er idi KEREVİZDERE MUHAREBELERİ (12 – 13 Temmuz 1915) 12 ve 13 Temmuz günleri cereyan eden ve Kerevizdere Muharebeleri diye adlandırılan bu iki günlük muharebelere İngilizler “Alçıtepe veya Kanlıdere Harekâtı” Fransızlar ise “Beşinci Kerevizdere Harekâtı” demektedirler. Bu muharebeyle de öteden
beri ele geçirmek isteyip de başaramadıkları Alçıtepe’ye biraz daha yaklaşmayı planlıyorlardı.

İngiliz ve Fransız birlikleri 12 Temmuz
1915 günü saat 4.30’da 4, 7 ve 11. Tümenlerimizin cephelerini karadan, denizden ve 14 kadar uçakla havadan bombardımana başladı. Siperlerimize girmeyi başaran iki manga kadar düşman süngülenerek yok edildi. İngiliz tümenler başlangıçta biraz ilerleme kaydedip Türk himaye mevzilerine kadar girmeyi basardılarsa da oldukça kayıp verdiler. Türk ihtiyat kuvvetlerinin kullanılmasıyla şiddetli ve kanlı muharebeler neticesi düşman çekilmeye başladı.
13 Temmuz sabahı saat 07.30’da İngilizler yine saldırdı ancak geri çekilmek zorunda kaldıkları gibi bir önceki gün aldıkları siperlerin bir kısmını da kaybettiler sadece Kerevizdere’ye hâkim sırtlarda bir hat tutabilmişlerdi. Sonuçta İngiliz ve Fransızlar bu muharebe de umduklarını bulamadılar. 4, 6 ve 7. Tümenlerimiz bu muharebelerde 113 subay ve 9462 er kayıp vermiştir. İngilizler 3100, Fransızlar ise 800 kişi kayıpla bu safhayı kapadılar. ZIĞINDERE MUHAREBELERİ (28 Haziran – 5 Temmuz 1915) 28 Haziran saat 2’de başlayan bombardıman aralıklı olarak sabaha kadar sürdü. Sabah saat
09.20 itibariyle tüm kara ve gemi topları Türk siperlerini yoğun bir ateş altına aldı. Hazırlık ateşinden sonra taarruza geçen İngiliz birlikleri Zığındere’nin iki tarafındaki ön siperleri fazla kayıp
vermeden işgal ettiler. Ancak Türk savunması hala sarsılmış görünmüyor topçularımız düşmanın ele geçirdiği sırtları etkili bir ateş altına alıyordu. Nihayet İngilizler durduruldu. İngilizlerin 28 Haziran’daki bu başarısı yarımadaya ayak bastıklarından beri elde ettikleri basarının en büyüğü ve en önemlisiydi. Ordu ve Güney Grubu Komutanları Zığındere’nin her iki yanına yerleşmiş
olan İngilizlerin buradan atılması için derhal taarruza geçilmesi hususunda Faik Paşa’yı sıkıştırıyordu. Kıtaların durumunu yakından izleyen Faik Pasa onlara yeterli zamanı kazandırmak ve toparlanmalarını sağlamak maksadıyla taarruzu 2 Temmuz 1915’e erteledi. Taarruz saat 18.00’da başladı, ancak düşmanın üstün ateş gücüyle taarruz durdurulmuş ve ilerleme olanağı vermemişti. Daha sonra Ordu Komutanlığınca Güney Grubu’nda
bazı takviyeler yapıldı, yorgun birlikler ihtiyata alındı ve
kazanılamayan taarruzun tekrarlanmasına karar verildi. 5 Temmuz sabahı saat 03.45’te İngilizleri Zığındere sırtlarından atmak üzere yeniden taarruza geçtiler. Başlarda düşman siperleri ele geçirildiyse de çok fazla kayıp verilmişti. İngilizler Zığındere Muharebeleri sonucunda Fransız topçularının da desteğiyle
öteden beri ele geçirmek istedikleri Alçıtepe’ye doğru biraz daha yaklaşmayı planlayarak Kerevizdere Taarruzu’na karar verdiler. ONKBAYIRI MUHAREBELERİ (6 – 10 Ağustos 1915)
25 Nisan kara çıkarmalarından Ağustos ayına kadar geçen
süre içersinde Müttefik birlikleri, kayda değer bir ilerleme yapamadığından ve mücadelenin siper savaşına
dönüşmesinden dolayı bu tıkanıklığı ortadan kaldırmak için
yeni bir plan hazırlamışlardır. Bu plana göre 6–7 Ağustos
gecesinden başlayarak İngiltere’den getirilen yaklaşık 50.000 civarında askerle Suvla Koyu’nda yeni bir çıkarma daha yapılarak mücadele daha geniş bir alana yayılacaktır. Bu planın zayiatsız bir şekilde yerine getirilmesi için 6 Ağustos sabahı Seddülbahir ve Arıburnu mıntıkalarında düşmanın yoğun topçu ateşi ve taarruzları başlar. Burada amaç yeni yapılacak olan çıkarmayı,

Türkskerlerinin karşılamasını engellemek için asker sevkıyatının önüne geçmektir. Bu taarruzlardan 6 Ağustos’ta Kanlısırt’ta yapılan Anzac hücumu çok şiddetli olmuş ve Türk tarafına ciddi darbe vurmuştur. Bunun yanı sıra tarihe damgasını vuran diğer bir
olay da 7 Ağustos’ta Avustralya Üçüncü Hafif Süvari Tugayı’nın gerçekleştirdiği Cesarettepe (The Nek) taarruzudur. Bu saldırıda donanma topçusu ile karadaki komutanın saatleri arasındaki 7 dakikalık fark düşman askerlerinin zararına olmuş ve 15 metrelik mesafede ilk anda yaklaşık 300 askerlerini yitirmişlerdir. 8 Ağustos tarihi ise Türk tarafı için tarihi bir kararın alındığı bir gündür. Bu günde, Suvla’ya çıkarma yapan askerlerin ilerlemesini durdurmak için Saroz Gurubu Komutanı Albay Fevzi Bey, Gelibolu ve Bolayır’dan getirilen birliklerin yorgun olması gerekçesiyle yapılacak olan taarruzu bir gün sonraya alma kararı sonucu 5. Ordu komutanı
Liman von Sanders tarafında görevinden alınmış ve yerine Albay Mustafa Kemal Bey atanmıştır. M. Kemal, Albay Fevzi Bey’in taarruz planında hiçbir değişiklik yapmadan uygulamış ve 9 Ağustos günü ilerleyen düşman askerlerini durdurarak 1. Anafartalar Zaferi’ni kazanmıştır. Aynı gün Albay Mustafa Kemal Bey, daha önce görev yaptığı Conkbayırı’na geri dönmüştür.

10 AĞUSTOS CONKBAYIRI MUHAREBESİ Ian Hamilton’un Anafartalar
Bölgesi’ne açmış olduğu yeni cephenin amacı Kocaçimentepe idi. Bunun yanında Kocaçimen’in bir parçası olarak ta Conkbayırı’ydı. Albay Mustafa Kemal’in Anafartalar Bölgesi’ndeki başarının Kocaçimen bölgesinin tutulmasını garanti altına almadığı
düşüncesi ile bu bölgeyi Anzac ve İngiliz birliklerine kaptırmamak
için kuvvetlerini bu zirve bölgesine yerleştirmeyi planlar. Bunun üzerine Mustafa Kemal ve Kurmayları Çamlıktekke’den
Conkbayırı’na yönelirler ve düşman uçaklarının takibi altında zorlukla 8. Tümen karargahına ulaşırlar. Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal, tümen karargahından almış olduğu bilgiler ışığında 10 Ağustos sabahı saat 04.30’da baskın şeklinde bir taarruza karar verir. Conkbayırı’nda ise 8. Tümene
bağlı 23. ve 24. Alaylar bulunmaktaydı. Taarruza iştirak edecek iki alay ise daha gelmemişti. Bu alaylar ise 28. ve 41. alaylar idi. Mustafa Kemal O geceyi 8. Tümen karargahında geçirir. Tümen Komutanı ve Kurmaylarına taarruzun nasıl yapılacağını anlatır. Mustafa Kemal’e göre taarruz şu şekilde yapılacaktı.”Hücum cephesinde 24. Alay’la bazı perakende erlerden bir avcı hattı vardı.
Bu hattın düşmana mesafesi azami 20–30 adımdı. İhtiyatta
bulunan 24. Alay Conkbayırı’na karşı ve yeni gelmekte olan
28. Alay bunun solunda olarak, Şahinsırt’a karşı karanlıkta
fevkalade sükunet ve disiplinle, avcı hattının 20–30 adım kadar gerisinde taarruz cephesi boyunca harp safı düzeninde bir vaziyet alacaktı. Gecikmiş olan 41. Alay da gelişindeki vaziyete göre kullanılacaktı. Düşmana katiyen tüfek ve tabii ki top ateşi yapılmayacaktı. Erler süngü takacaklardı. Kararlaştırılacak anda harp saf düzenindeki asker hücum yürüyüşüyle düşmana atılacak ve önündeki avcı hattı da ona katılacaktı.” Bu karar üzerine Mustafa Kemal, 10 Ağustos sabahı yapılacak taarruz için 8. Tümen komutanına alınacak düzen hakkında direktifi verir. Bunun üzerine askerler düzenlenir. Bütün askerler süngü takmış bir vaziyette siperlerinde beklemekteydi. Artık hücum zamanı yaklaşmıştı. Albay Mustafa Kemal o anı bizlere şu şekilde anlatır. “Gün doğmak üzereydi. Çadırımın önüne çıktım. Hücum edecek askeri görüyordum. Oradan hücumun yapılmasını bekleyecektim. Gecenin karanlık perdesi tamamen kalkmıştı. Artık hücum anıydı. Saatime baktım. Dört buçuğa geliyordu. Birkaç dakika sonra

ortalık tamamen ağaracak ve düşman askerlerimizi görebilecekti. Düşmanın piyade, mitralyöz ateşi başlarsa ve kara ve deniz toplarının mermileri bu sıkı düzende duran askerimiz üzerinde bir defa patlarsa, hücumun imkansızlığına şüphe etmiyordum. Hemen ileri koştum. Tümen Kumandanı’na rastladım. O da ve her ikimizin refakatimizde bulunanlar beraber olduğu halde hücum safının önüne geçtik. Gayet seri ve kısa bir teftiş yaptım. Önünden geçerek yüksek sesle askerlere selam verdim ve dedim ki: “Askerler! Karşımızdaki düşmanı mağlup edeceğimize hiç şüphe yoktur. Fakat siz acele etmeyin. Evvela ben ileri gideyim. Siz, ben kırbacımla işaret verdiğim zaman hep birden atılırsınız.” Kumandan ve subaylara da işaretime askerlerin dikkatini çekmelerini emrettim. Ondan sonra hücum safının önünde bir yere kadar gidildi ve oradan kırbacımı havaya
kaldırarak hücum işaretimi verdim.” İşaretin verilmesi üzerine süngü takıp hazır halde bekleyen Mehmetçik ok gibi siperlerinden fırlayarak karşı siperlere daldılar. Conkbayırı sırtlarında olan Yeni Zelanda askerlerinin iki taburluk kuvvetinden kurtulabilenler, yamaçtan aşağıya doğru düzensiz bir şekilde geri çekildiler.
Yine bu anı bizlere Albay Mustafa Kemal şu şekilde anlatır:
“Bütün askerler, subaylar, artık her şeyi unutmuşlar,
bakışlarını, kalplerini, verilecek işarete yöneltmiş bulunuyorlardı. Süngüleri ve bir ayakları ileri uzatılmış olan askerlerimiz ve onların önünde tabancaları, kılıçları ellerinde subaylarımız, kırbacımın aşağı inmesiyle demirden bir kitle halinde aslanca bir saldırıyla ileri atıldılar. Bir saniye sonra düşman siperleri içinde gökyüzüne yükselen bir sesten başka bir şey işitilmiyordu: Allah, Allah, Allah!...” Ön siperlerde bulunan düşman askerleri bu seri saldırının üzerine silahına davranamadı ve kısa sürede imha edildi. Sağ kanattan ise 23. Alay askerleri, geriye çekilen Yeni Zelanda ve İngiliz askerlerini takibe aldı. Ağıldere kesimine saldıran Türk askerleri ile Tuğgeneral Boldwin komutasındaki dört taburluk bir kuvvet saat 10.00’da şiddetli bir çarpışmaya tutuştu. Bu saldırı sonucu General Boldwin ve Kurmay Başkanı da hayatını kaybetti. Ağıldere kesimi nihayetinde Türk tarafının eline geçmişti. Muharebe şiddetini sürdürürken, Çanakkale Muharebesi sonucunda Türk milletinin gönlüne taht kuracak olan Mustafa Kemal ise ölümün eşiğinden dönecekti. Yaşanan olayı 64. Alay Komutanı olan Yarbay Servet bize şu
şekilde anlatır: “Süngü hücumu sırasında Conkbayırı tepesinde Mustafa Kemal’in yanındaydım. Düşmanın şiddetli topçu ateşi başladıktan sonra elini birden göğsüne götürdüğünü gördüm. Heyecanımı sezen o metin asker, parmağını ağzına götürerek ve başını kaşlarını yukarıya kaldırarak bana sessiz olmamı işaret etti.” Mustafa Kemal’in göğsüne isabet eden şarapnel, O’nun göğsünde bulunan saatine çarpmıştı. Saat parçalanmıştı ve göğsünde küçük bir morluk oluşmuştu. İşte bu saat Mustafa Kemal’i Türk milletine bahşetmiştir. Taarruz saat 12.15’te Mustafa Kemal tarafından durdurulur. Akşama doğru Mustafa Kemal Kurmay Başkanı ile
birlikte 5. Ordu Komutanı Liman Von Sanders’in yanına giderek saldırı hakkında bilgi verir. Muharebe esnasında göğsüne bir şarapnel parçasının çarptığını ve şarapnelin saatine isabet ettiğini söyler. Saati ise o günkü başarının hatırası olarak Liman Von Sanders’e hediye eder. Liman Paşa ise Mustafa Kemal’e kendi altın saatini hediye eder. 10 Ağustos 1915 günü yapılan Conkbayırı Türk saldırısı, düşman askerlerinin Conkbayırı’nı ele geçirme ümidini kursağında bırakmıştır. Ayrıca Mustafa Kemal’in dahi bir komutan olduğunu bizlere tekrardan göstermiştir
ANAFARTALAR muharebeleri 17 Ağustos’tan 21 Ağustos’a
kadar geçen süre zarfında Anafartalar Bölgesi’nde 12. Tümen cephesinde önemsenecek bir harekat görülmedi. Bu zaman içerisinde Türk birlikleri ön hatların tahkimatını güçlendirdi, irtibat hendekleri yapmayla uğraştılar. Kıtalar arasındaki dağınıklıklar düzenlendi. Ayrıca topçu desteğinin arttırılması için Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’ndan ağır bataryaların getirtilmesi çalışmaları başlanmıştı. Ian Hamilton planından vazgeçmemişti. 9. Kolordu Komutanı ile yapmış olduğu
görüşmenin ardından 21 Ağustos’ta yapılacak olan saldırı
planlanır. Bu plana göre; 1. Tümen İsmailoğlu Tepesi’nin
doğusuna, 29. Tümen Yusufçuk Tepesi’ne saldıracaktı.
Bu tepelerin ele geçirilmesiyle 10. Tümen İbrikçi’ye hareket ettirilecekti. 53. Tümen ile 54. Tümen Sülecik ile Kireçtepe
arasında saldırıya geçecekti. 2. Atlı Tümen’inden bir Tugay
yedekte tutularak, gereğine göre kullanılacaktı. Saldırının hedefi Kavaktepe idi. Yarım saatlik bir topçu ateşiyle 15.00’te saldırı başlayacaktı. Anzac Kolordusu ise Kayacıkağılı bölgesinden harekata geçecekti. Mustafa Kemal bir gün öncesinden 12. Tümen cephesine hareket eder. İsmailoğlu ile Kayacıkağılı doğrultusunda cephenin yarılabileceğini düşündüğü için, 4. Tümen’den 33. Alayı, 7. Tümen’in sağ kanadına yaklaştırır.

Ayrıca 9. Tümen’i de cepheye katmayı düşünür. Mustafa Kemal düzenlemeleri yaptıktan sonra karargahına döner. Liman Paşa’nın orada olduğunu görür. Yaptığı düzenlemeleri Ordu Komutanına anlatır ve onayını alır. 21 Ağustos günü hazırlanan plan
uygulamaya dökülür. Saat 14.30’da 9. Kolordu çeşitli çap
ve cinste toplarıyla 12. ve 7. Tümen bölgesine yoğun
top atışına başlar. Bu bombardımana bir zırhlı, üç kruvazör
ve Anzac Kolordusunun topları da katılır. Hal böyle olunca yerden yükselen toz dumanı bulutuna yanan çalıların dumanı da katılarak ortalığı cehenneme çevirirler. Anzac ve İngiliz askerleri taarruza başlarlar. Taarruza yeni başlamalarına rağmen birçok askerlerini yitirirler. Düşman askerlerinin saldırı esnasında fazla zayiat verme sebeplerinden birisi de, arazide bulunan fundalıkların alev
almasıydı. Buna Türk askerinin topçu desteği de eklenince
taarruzun bölünmesine neden oldu. Bu arada telefon tellerinin sıcaktan dolayı kavrulması ve birbirine yapışmasıyla haberleşmeler kopmuştu. Yine güneyde 11. Tümen hattına taarruz eden askerlerde bazı engellerle karşılaşmışlardı. İsmailoğlu Tepelerinin eteklerine doğru hendeklerin ve su kanallarının bulunduğu noktalardan
taarruza kalkışmışlardı. Türklerin de savunma için güçlü yerleri seçmelerinden dolayı Anzac Taburları da kısa zamanda dağılmışlardı. Tuğgeneral Cox Komutasında, Anzac Kolordusu’ndan alınan karma tugaya Bombatepe’yi almaları emredildi. 500 kadar Avustralyalı askerle yapılan taarruz, Kayacıkdere Vadisi’nden yapılan yan ateşle durduruldu ve
düşman askerlerinin hepsi öldürüldü. Bombatepe’nin altında bulunan İrlandalı ve Yeni Zelandalı askerlerin durumu ise çok vahimdi. Türkler buraya gece boyunca el bombası atıp, süngü hücumuna kalktılar. Hamilton’un Bombatepe konusunda ısrarca davranmasının sebebi ise; bu bölge Arıburnu ile 9. İngiliz Kolordusu’nun bağlantı noktasıydı. Ayrıca Azmakdere Vadisi’nden Türk hatlarına kadar olan görüşü sağlıyordu. II. Anafartalar Muharebesi olarak adlandırılan 21 Ağustos Muharebeleri İngilizler için bir hayal kırıklığı daha yaratmıştı. Saldırıya geçen İngiliz kuvveti dört tümenden oluşuyordu. Buna rağmen karşılarında
kendilerinden sayıca çok az olan 12. Tümen yer almaktaydı. Bu taarruzlar sonucunda 5.000 ölü, 9.000 yaralı vererek zayiat sayıları 14.000’e ulaşmıştı. Yine bu muharebelerde de komutanlık niteliğini ortaya koyan Mustafa Kemal 21 Ağustos Muharebeleri hakkında şunları söyleyecektir:”21 Ağustos 1915’te düşmanın en az biri taze olmak üzere üç tümen ile yaptığı taarruz neticesinde beş bin ölü ve bir buçuk misli yaralıya karşılık, yalnız 7. Tümen cephesinde 40–50 metrelik bir siper hattına girmeye muvaffak olmuştur. Buna karşılık zayiatımız iki bin beş yüz miktarındadır. Düşmanın maksadı, Kayacıkağılı, İsmailoğlu Tepeleri’ni, Yusufçuk Tepesi’ni
zapt ederek grubun cephesini yarmak ve bu hat içinden doğuya ilerlemekti. Düşman büyük bir azimle ve çok inatçı taarruzlar yaptı. İngiliz asilzadelerinden oluşan süvari alayını bu uğurda feda etti. Düşmanın en kalabalık bir şekilde hücumlar yaptığı cephe, 12. Tümen cephesiydi. Bu tümen kıtaları ve bilhassa 34. Alay ile bunu süratle yetişerek tam zamanında takviye eden 9. Tümen’in 64. Alay’ının kısımları, yaya süvari tümeninin son inatla yaptığı
hücumları göğüs göğse, süngü süngüye karşılayarak imha
etmiş ve başarı neticesini göstermişlerdi.” KAYACIKAĞILI MUHAREBESİ II. Anafartalar Muharebesi planı içerisinde de
olan ve stratejik açıdan önemli bir nokta olan Kayacıkağılı bölgesi için bir harekat daha düşünülür. Bu bölgede 7. Türk Tümeni konuşlanmıştı. Kayacıkağılı’nın (Hill 60) önemi; Anzac ve İngiliz hatlarının bağlantı noktasında olması ve Türk hatlarının rahatlıkla görülebilmesiydi. General Cox Anzac Kolordusunun güneyinde bulunmaktaydı. Elinde bulunan 29. Hint Tugayı, 4. Avustralya
Tugayı, Yeni Zelanda Askerlerinden oluşan iki alay,
29. Tugay’dan ve 40. İngiliz Tugayından birer taburlarla
birlikte Bombatepe’ye saldıracaktı. Buradaki taarruz emrine 5. Avustralya Tugayı’da verilir. 27 Ağustos günü 15.30’da
donanma topçusunun başlamasıyla birlikte 7. Tümen mevzisi içerisinde olan Kayacıkağılı bölgesine saldırı gerçekleştirilir. Bombardımanın arkasından karma düşman askerleri taarruza
geçer. Özellikle 21. Alay bölgesinde gerçekleşen muharebe
21. Alay’ı sarsmıştır. Bombatepe’nin güneybatısındaki mevziler elimizden çıkar. Kritik bir durum ortaya çıkmaya başlar. Fakat bu durum 33. Alay ve sonradan gelen 17. Alay askerlerinin yetişmesiyle atlatılır. Hattın sağında bulunan Avustralyalı askerler, Kayacıkdere vadisinden ve 100 rakımlı tepeden yapılan yoğun ateş karşısında 500’e yakın askerini kaybeder. Türk askerleri de yoğun topçu ateşi karşısında fazla ilerleyemezler. Her iki tarafta ellerinde bulunan yerleri tahkim etmeye başlar. Bu muharebe sonunda müttefiklerin kaybı 1100, Türklerin kaybı ise 679 kişidir. Kayacıkağılı (Bombatepe) Muharebesi küçük çaplı çarpışmalar dışında yapılan son büyük çarpışmaydı. Bu demek oluyor ki; Türkler zafere bir adım daha yaklaştı. Bombatepe muharebesiyle düşman askerleri daha farklı planlara yöneleceklerdi. Böylece 9 ocak 1916 da son müttefik askeride yarımadayı terkedecekti...

kaynakça: Osmanlı arşivi