29 Ekim 1914 günü Osmanlı İmparatorluğu’nun İttifak devletlerinin yanında Birinci Dünya Savaşı’na katılması, beklenen ancak savaşın gidişatını önemli ölçüde etkileyecek bir gelişmeydi. Bu etkinin sebeplerinden birisi Osmanlı’nın merkez kıta içinde güneye kadar uzanan geniş toprakları ve Rusya’nın önünde set oluşturmasının yanı sıra stratejik önemini bugün hala koruyan Boğazlar’ı da elinde bulundurmasıydı.

Savaşın ilk yılında jeopolitik imkansızlıklar nedeniyle müttefiklerinden yardım alamayan Rusya, eşzamanlı olarak 3 ayrı devletle toplam 5 cephede savaşmasından ötürü kısa sürede zayıf düştü. Rusya’nın savaşa devam edebilmesi artık tamamen Britanya ve Fransa’nın desteğine bağlıydı. Bütün dünya devletlerinin hayalini kurduğu Boğazlar’ı ele geçirmek için nihayet geçerli ve gerçekçi bir sebep bu şekilde bulunmuş oldu.

Rusya’ya yardım amacıyla Çanakkale Boğazı’nı geçecek güçlü bir İngiliz-Fransız ortak donanmasının İstanbul’da herhangi bir direnişle karşılaşmayarak şehri teslim alacağı, böylece Osmanlı İmparatorluğu’nun savaştan çekileceği, Boğazlar’ın İngiltere’nin eline geçeceği, Rusya’ya gerekli yardımın sağlanacağı ve savaşta çok ciddi bir prestij kazanılacağı hesaplanmaktaydı. Bu fikrin şampiyonu İngiliz Savaş Bakanı Winston Churchill idi. Kurmaylar ve askerler bu fikre katılmıyorlar, Çanakkale’den çıkarma olmaksızın geçilebileceğine ihtimal vermiyorlardı; ne var ki Churchill fikrini onlara da kabul ettirmeyi başarmıştı. 


Çanakkale teşebbüsünün gayesi şu noktalarda bütünleşiyordu:

-Boğazlar ele geçirilecek olursa Rusya ile yakın temas sağlanacak, Rusya’ya silah, mühimmat ve malzeme desteği sağlanırken, Rusya’nın buğdayından yararlanılacaktı.

-Boğazlar, dolayısıyla da İstanbul müttefiklerin eline geçtiği takdirde, Osmanlı İmparatorluğu için barışı kabullenmekten başka çare kalmayacak bu suretle açmış olduğu cephelerle birlikte kendisine karşı açılan cepheler de tavsiye edilmiş olacak ve müttefikler diğer cephelere daha fazla destek verebilecekti.

-Osmanlı İmparatorluğu’nun savaştan çekilmesi ve Müttefiklerin Boğazlara yerleşmeleri, henüz savaşa katılmamış olan Balkan devletleri üzerinde etki yaratacak ve bu devletler, Merkez Devletler yanında savaşa katılmayı göze alamayacaklardı.

-Karadeniz-Marmara-Ege-Akdeniz denizyolu bağlantısı tümüyle İtilaf Devletlerinin eline geçmiş olacaktı. 


HAZIRLIKLAR
1915 yılı başlarında Avrupa’daki savaş mevzi harbine dönüşünce İngilizler bütün kuvvetlerini Batı Cephesine yığmaktansa, Balkanlarda veya Çanakkale’de ikinci bir cephe açarak savaşı hareket harbine çevirmeyi ciddi olarak düşünmeye başladılar. Bu ana fikir çerçevesinde hazırlıklar devam ederken Türklerin Süveyş Kanalı’na 3 Şubat 1915 günü yaptıkları taarruz başarısızlıkla sonuçlanınca Mısır’da bulunan İtilaf kuvvetlerinin bir kısmının Çanakkale cephesinde kullanılma olanağı ortaya çıktı. Aynı ay içinde ilk olarak Çanakkale Boğazı’nın donanmayla geçilmesine, donanma Marmara’ya girdikten sonra arkadan takviye edilecek kuvvetlerin Boğazlar ve İstanbul’un işgalinde kullanılmasına İngilizler tarafından karar verildi.

Çanakkale Boğazı’ndaki Türk savunma tertibinin belkemiğini “ Müstahkem Mevki ” teşkil ediyordu. Mart ayı başlarında Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı Miralay Cevat Bey (ÇOBANLI) emrinde 27 batarya halinde teşkilatlanmış çeşitli çapta irili ufaklı 104 top ve bir de mayın grubu vardı. Topların büyük bir kısmı, savaş gemilerinden çıkarılmış olan gemi toplarıydı.

Müstahkem Mevki topçusu Boğaz içinde üç grup halinde tertiplenmişti:
1-Dış Savunma Grubu: Bu tertibat, Seddülbahir ve Kumkale’ye konulmuş 20 toptan ibaret olup, yalnız dördünün son menzili 14.800 m., diğerlerinin azami 7.500 m. idi. 
2-Merkez Savunma Grubu: Bu tahkimat hemen hemen boştu.
3-İç Savunma Grubu: Elde mevcut bulunan bütün toplar Boğaz’ın en dar yerindeki bu bölümde konuşlandırılmıştı. 15 - 35,5 cm. çapındaki 78 toptan yalnız 18’inin son menzili 14.800-16.900 m. arasında idi. Cephane son derece yetersiz olduğu gibi silahların da yetersizliği asıl muharebenin boğaz içinde yapılmasını zorunlu kılıyordu. Bu arada merkez grubuna seyyar bataryalar yerleştirildi ve boğazın aşağı kısmı mayınlarla kapatıldı.

İtilaf Kuvvetleri Çanakkale Harekatı’na 12’si İngiliz, 4’ü Fransız olmak üzere 16 muharebe gemisi, altı muhrip ve 14 mayın tarama gemisi ayırmışlardı. Ayrıca 4 hafif kruvazörle 16 muhribin 5 İngiliz 2 Fransız denizatlısının, 6 deniz uçağı taşıyan bir uçak ana gemisinin de bu harekata katılmaları kararlaştırılmıştı. 
Muharebeye toplam 71 araçla katılacak İtilaf Kuvvetleri başlangıçta sadece susturulmuş bataryaların tahribi için iki deniz piyade taburunun harekata katılmasını planlamışken, muharebenin giderek bir amfibi harekata dönüşmesi üzerine Çanakkale Cephesi’ne ayırdıkları Kara kuvvetleri gücü iki tümenli bir A.N.Z.A.C. kolordusuyla iki İngiliz (29. Tüm ve Dz. P. Tüm.) ve bir Fransız tümenine yükseltilmişti. (Muharebenin devamı sırasında İtilaf Kuvvetleri 10 piyade tümeni ile bir Hint tugayını daha bu cephede ardı ardına muharebeye sokmuştur.)


ÖN TAARRUZLAR
10 Ağustos 1914 günü İngiliz Donanması Çanakkale Boğazı’na yakın abluka koymuştu. 3 Kasım 1914’te -Rumeli kıyısına karşı- 3 İngiliz zırhlısı ve 2 kruvazörü, -Anadolu kıyısına karşı- iki Fransız zırhlısı dış tabyaları 20 dakika top ateşine tuttular. Bu saldırıyla birlikte özellikle Seddülbahir ve Kumkale tabyaları büyük hasar gördü ancak bu hasarlar onarıldı. Daha çok istihkamların savunma gücünü ölçmek amacıyla yapılan bu keşif saldırısıyla dış savunmaya fazla önem verilmemesi gerektiği anlaşılmıştı.

19 0cak 1915’den itibaren geliştirilmesine çalışılan ve bir ay içinde gerçekleştirilmesi düşünülen İtilaf Devletleri Akdeniz Başkomutanlığı’nın 4 safhalı taarruz planı 1. aşamada dış savunma tabyalarını düşürmek, 2. aşamada orta savunma tabyalarını yıkmak, 3. aşamada iç savunma tabyalarını yıkmak ve son aşamada mayınları temizleyerek Marmara’ya çıkmaktı.

15 Ocak’ta Fransız denizatlısı “ Saphir ” Nara güneyinde arızalanarak su üzerine çıktı ve kıyı toplarının atışıyla batırıldı. 

19 Şubat 1915 günü açık bir havada, saat 09 : 36’da İtilaf Kuvvetleri’ne ait 9 zırhlı ve kruvazör ateş açarak Çanakkale Boğazı’nı zorlamaya başladı. Fransız Suffren ve Bouvet zırhlıları ile İngiliz Inflexible kruvazörü, Triumph ve Cornwallis zırhlıları ateş ediyor, Fransız Galois, İngiliz Vengeance ve Albion zırhlıları ateşi düzenliyordu. Bu saldırı 17 : 30’a kadar sürdü. İtilaf Kuvvetleri tam 1100 mermi atmış, harekata katılan uçaklar da Türk siperlerini bombalamışlardı.

Aynı donanma 274 ağır topu ile Seddülbahir, Ertuğrul, Kumkale ve Orhaniye tabyalarındaki 19 ağır topa kendi uzun menzillerinin sağladığı avantajla ateş ediyordu. 3 gemisi hasar gören İtilaf Donanması 20 ve 25 Şubatta teşebbüslerini tekrarladı ve bu dört tabyayı yıktı. Fransız askerleri de eksik bıraktıklarını 20, 25 ve 26 Şubatta karaya çıkarak yıktılar. İtilaf Kuvvetlerinin planının birinci safhası böylece geç de olsa tamamlanmış oldu. Türk Ordusu’nun dört tabyada 19 top kaybederek dış savunma hattının düşmesi bütün dünyada büyük heyecan ve yankı uyandırdı. İtalya İtilaf devletlerine yanaşırken, Bulgaristan çekingen bir havaya büründü. Rusya, İstanbul Boğazı’ndaki harekata 40.000 kişilik bir kuvvet göndermeyi, Venizelos ise Gelibolu’ya 1 Mart’ta 3 Yunan tümeni çıkarmayı teklif etti. Ancak Rusya, Yunanistan’ın İstanbul’a yönelik böyle bir girişimine asla müsaade etmeyeceğini Atina’ya bildirdi. Yunanlılar ise 3 Mart’ta tekliflerinin geçersiz olduğunu bildirdiler.

Planın ikinci safhasının uygulanması 26 Şubat 1915’te İtilaf donanmasının saat 08:00’da başlayıp 16:00’ya kadar süren bombardımanıyla başladı. Bu bölgede savunmanın esasını seyyar bataryalar oluşturuyordu. Topların yerlerini tespit etmek güç olduğundan İtilaf Kuvvetleri tam bir başarı sağlayamadı ve teşebbüs ertesi günü de devam etti. Teşebbüs tam başarıyla sonuçlanmadığı halde İtilaf Deniz Başkomutanı’na iyimserlik verdi. Bu etki altında Amiral Carden İngiliz Deniz Bakanı’nın sorusuna cevap olarak, Çanakkale Boğazı’ndan Marmara’ya geçmek için 1 Mart’tan 15 Mart’a kadar iyi bir havaya ihtiyaç duyulduğunu bildirdi. 


SAVAŞ PLANI
Boğazı zorlama planının 3. safhası uygulandıktan sonra Mondoros Limanı’nda toplanmakta olan kara birlikleri boğaz kıyılarını ve İstanbul’u zaptetmek için harekete geçeceklerdi. Çanakkale Kara Kuvveti Başkomutanlığı’na atanan General Hamilton’a 13 Mart’ta Londra’dan hareket ederken Savaş Bakanı tarafından verilen yönergede, donanmanın bütün gayretlerini harcamadan önce kara kuvvetlerinin kullanılmaması ve özellikle de Anadolu yakasına çıkarma yapılmaması emredildi. A.N.Z.A.C. Kolordusu Komutanı General Birdwood teşebbüsün deniz-kara ortak harekatı içinde şeklinde yapılmasını önerdiyse de kabul ettiremedi. 16 Mart’ta Amiral Carden’in yerine atanan Amiral J.M Robeck’in başkanlığı’nda 17 Mart’ta yapılan toplantıda donanmanın planı açıklandı. 

De Robeck planı başarıyla gerçekleştirmek için savaş gemilerini üç kümede savaş düzenine getirmiş bulunuyordu. Birinci kümede Queen Elizabeth, Agememnon, Lord Nelson ve Inflexible bulunuyordu. Bu üç savaş gemisinin sahra bataryalarına karşı güvenlikleri kuzey kanatta Prince George ve güney kanatta Triumph tarafından sağlanacaktı. 

İkinci kümede Amiral Guepratte komutasında şu dört Fransız zırhlısından kurulmuştu; Suffren, Bouvet, Galois ve Charlemagne. İlk ikisini boğazın Anadolu kıyılarını, diğer ikisi de Rumeli kıyılarını döveceklerdi. 

Üçüncü kümede Irresistible, Albian, Vengeance, Ocean, Swiftsure ve Magestic yedekte bırakılmışlardı. Üçüncü küme gemileri sırası gelince ikinci kümenin yerine alacaklardı. 

Son olarak Cornwallis, Conapus, Darthmouth ve Dublin kruvazörleri geliyordu. Bunlardan ilk ikisinin görevi mayın taramak, diğer ikisinin de aşırma ateş yapmak suretiyle sahra bataryalarını arkadan varmaktı.

18 Mart’ta mayınlardan temizlenmiş olan bir çizgiden, Boğaz’ın 8 km. içinden başlayarak ilerlemeye devam edilecek, iç bataryaları korumakta olan seyyar bataryalar susturulacaktı.

Çanakkale’den 12 km. uzakta, Erenköy hizasında bulunan iç savunma tabyalarından Rumeli kıyısındaki, Mecidiye, Hamidiye ve Namazgah tabyalarına ateş edilecekti.

3. Tümen, 1. Tümen’in gerisinde Mecidiye, Yıldız, Dardanos ve Akyar iç savunma tabyalarına ve mayınları ateşle koruyan bataryalara ateş edeceklerdi. 

1. Tümen yeterli ateş etkisi sağladıktan sonra 3. tümen 1.’yi geçerek 7 km sokulup iç tabyaları yıkacak, 1. tümen de 2. tümene yanaşacaktı.

Savaş başladıktan sonra 2. tümenin 6 zırhlısı Fransız zırhlılarıyla değişecek kalanlar da geceleyin torpil taramayı sürdürmek üzere Kumkale açığında yedekte kalacaktı.

Gelibolu yarımadasının kuzeybatı kesimine deniz piyadeleri tarafından gösteriş çıkarması yapılacaktı. 

Donanma’nın boğazı tam olarak geçişinin ardından Bolayır’a asker çıkartılacak ve Türk Kuvvetleri Gelibolu’da torba içine alınacaktı.

Bu savaş planına karşı hiç hesaba katılmayan bir sürpriz hazırlanmıştı. 7 Mart’ı 8 Mart’a bağlayan gece Hakkı Bey komutasındaki Nusret Mayın Gemisi, elde kalan son 26 karbonik mayını  İtilaf donanmasına görünmeden Karanlık liman açıklarına dökmüştü. Ancak bu mayınlar alışılagelmiş şekilde Boğaza dik olarak değil paralel olarak döküldü. Böylece önündeki mayınları temizleyerek ilerleyen itilaf donanması geriye dönüşlerde manevra yaparken yan tarafına dökülen mayınları hesaba katmayacaktı. 


18 MART 1915 SAAT 10:00

18 Mart 1915 günü saat 10:00’da 18 zırhlı ve kruvazör yanlarındaki torpidobot ve mayın tarama gemilerinden toplanan İtilaf donanması yukarıdaki düzenle, açık bir hava ve durgun bir denizde boğaza girdi.

1-Queen Elizabeth 2-Agememnon 3-Lord Nelson 4-Inflexible 5-Prince George 6-Triumph 
7-Galois 8- Charlemagne 9- Bouvet 10- Suffren 
11- Majestic 12- Vengeance 13- Irresistible 14- Albion 
15- Ocean  16- Swiftsure 
17-Cornwallis 18-Conapus 19-Dorthmouth 20-Dublin